علائم پوسیدگی دندان؛ علت پوسیدگی چیست؟

پوسیدگی دندان یکی از مشکلات دندانی است که تقریبا همه آن را تجربه می‌کنند. این مشکل از کودکان خردسال تا افراد کهن‌سال را تهدید می‌کند و معمولا در چهار مرحله: پوسیدگی اولیه مینای دندان، پوسیدگی پیشرفته‌تر مینای دندان، نفوذ پوسیدگی به عاج دندان و گستردگی میزان پوسیدگی و نفوذ آن به مغز دندان بروز می کند.

برخی فکر می‌کنند داشتن دندان خراب یک مشکل جزئی است و با سفت و سخت‌ترکردن نکات مراقبتی دندان‌ها می‌توان این مشکل را رفع کرد. این در حالی است که پوسیدگی دندان در صورت پیشرفت می‌تواند باعث از بین‌رفتن ساختار کلی دندان شود. از علائم پوسیدگی دندان بوی بد و نامطبوع دهان و حساسیت دندان‌ به مواد غذایی گرم و سرد است. در ادامه نشانه ها و علت پوسیدگی دندان و روش توقف پوسیدگی دندان را بررسی می کنیم.

پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی دندان یکی از مهم‌ترین مشکلات مربوط به دندان‌ها است و تقریبا تمام افراد در معرض ابتلا به این مشکل هستند. به همه ما از کودکی گفته شده که وقتی قند بخوریم و مسواک نزنیم، دندان‌هایمان خراب و پوسیده می‌شوند. اما واقعیت این است که زمانی که مواد غذایی حاوی کربوهیدرات‌ها (قند و نشاسته) شامل نان، برنج، غلات، شیر و کیک روی دندان باقی بمانند، می‌توانند منجر به پوسیده‌شدن دندان‌ها شوند. همان‌طور که می‌دانید در دهان ما یک سری باکتری‌هایی وجود دارند که به خودی خود مضر نیستند و حتی فوایدی هم دارند.

اما اگر بهداشت دهان و دندان را رعایت نکند و مسواک نزند، این باکتری‌ها بقایای مواد غذایی را استفاده کرده و آن‌ها را به مواد اسیدی تبدیل می‌کنند. در نهایت باکتری‌ها، مواد غذایی، اسید تولید شده و بزاق دهان با هم ترکیب می‌شوند و پلاک‌های دندانی را تشکیل می‌دهند که به دندان‌ها می‌چسبند. اسیدی که باکتری‌ها تولید می‌کنند این پلاک‌ها را تجزیه کرده و منجر به ایجاد حفره‌هایی بر روی دندان‌ها می‌شود و اکثر افراد این حفره‌ها را به نام کرم‌خوردگی و پوسیدگی می‌شناسند.

علت پوسیدگی دندان

البته یک سری عواملی وجود دارد که در پوسیدگی دندان‌ها نقش به سزایی دارند. اصلی ترین علت پوسیدگی دندان عبارتند از:

• نواقص و مشکلات دندانی
• عدم رعایت نکات مراقبتی مربوط به دندان‌ها
• خشکی دهان و عدم تولید بزاق به میزان کافی
• کم بودن میزان فلوراید

مراحل خرابی دندان

پوسیدگی دندان به طور کلی ۴ مرحله دارد که عبارتند از:

• پوسیدگی اولیه مینای دندان
• پوسیدگی پیشرفته‌تر مینای دندان
• نفوذ پوسیدگی به عاج دندان
• گستردگی میزان پوسیدگی و نفوذ آن به مغز دندان

پوسیدگی در مراحل اولیه که محدود به مینای دندان است در صورتی که درمان نشود، می‌تواند به دیگر بخش‌های دندان نفوذ کرده و فرد را در شرایط بدی قرار دهد.

علائم پوسیدگی دندان 

معمولا پوسیدگی دندان در مراحل اولیه علامت و عوارض خاصی ایجاد نمی‌کند. با این حال علائم زیر ممکن است نشان دهنده خراب شدن دندان باشند:

• بوی بد و نامطبوع دهان
• حساسیت دندان‌ به مواد غذایی گرم و سرد
• حساس شدن دندان‌ها به فشار و مواد شیرین
• درد دندان
• ایجاد آبسه دندان
• احساس طعم نامطبوع در دهان
• تغییر رنگ مینای دندان و ایجاد لکه‌های سیاه‌رنگ در محل پوسیدگی
• ایجاد حفره بر روی دندان

انواع کلاس پوسیدگی دندان

در علم دندانپزشکی برای برنامه‌ریزی درمان و انتخاب روش های ترمیمی مناسب، پوسیدگی دندان در یک طبقه بندی مخصوص به کلاس‌های مختلفی تقسیم شده است. بر طبق این سیستم پوسیدگی دندان را می‌توان در ۶ کلاس مختلف طبقه‌بندی کرد:

1. پوسیدگی ‌های کلاس ۱: این نوع پوسیدگی‌ها، تنها سطح جونده‌ دندان‌های خلفی دچار پوسیدگی شده‌اند. سطح جونده دندان‌های خلفی به اصطلاح دندانپزشکی، مولر و پره مولر نامیده می‌شوند.
2. پوسیدگی های کلاس ۲: در پوسیدگی های کلاس ۲، سطح بین دندان‌های خلفی درگیر پوسیدگی هستند.
3. پوسیدگی‌ های کلاس ۳: در پوسیدگی های کلاس ۳، پوسیدگی بین دندان‌های جلویی ایجاد شده است.
4. پوسیدگی های کلاس ۴: در پوسیدگی های کلاس ۴، پوسیدگی بین دندان‌های قدامی ایجاد شده و تا نوک این دندان‌ها نیز گسترش پیدا کرده است.
5. پوسیدگی های کلاس ۵: منظور از پوسیدگی کلاس ۵، ایجاد پوسیدگی در ناحیه گردن یا طوق دندان است.
6. پوسیدگی های کلاس ۶: پوسیدگی‌های کلاس ۶ در لبه یا نوک دندان‌های جلویی یا خلفی ایجاد می‌شوند.

دندانپزشک پس از تعیین نوع کلاس پوسیدگی، شدت و میزان گستردگی آن مناسب‌ترین روش درمان و ترمیم را انتخاب می‌کند.

محل‌های شایع وجود دندان خراب

تمام سطوح دندان به یک میزان در معرض پوسیدگی قرار ندارند، بلکه در واقع برخی از سطوح دندانی بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به پوسیدگی هستند. محل‌های شایع ایجاد پوسیدگی در دندان عبارتند از:

• شیارهای سطح جونده دندان‌ها به خصوص در دندان‌های آسیا
• سطوح و فواصل بین دندان‌ها
• بخشی که در آن لثه به دندان متصل می‌شود.

نحوه تشخیص پوسیدگی دندان 

پوسیدگی یکی از مشکلات متعدد مربوط به دندان‌ها است که در مراحل اولیه علامت خاصی ندارد. در واقع مراحل اولیه شناسایی علت پوسیدگی دندان‌ها تنها در صورت مراجعه منظم به دندانپزشکی قابل تشخیص است. دندانپزشک با معاینه دندان‌ها متوجه پوسیدگی آن‌ها می‌شود.

مشاهده ترک‌ها و حفرات کوچک بر روی دندان به راحتی قابل شناسایی هستند و نشان دهنده پوسیدگی دندان هستند. گاهی اوقات که پوسیدگی علامتی ندارد و یا پوسیدگی در بین دندان‌ها ایجاد شده است، انجام رادیوگرافی برای تشخیص پوسیدگی دندان ضروری است.

روش درمان پوسیدگی دندان

امروزه از روش‌های مختلفی برای درمان پوسیدگی دندان استفاده می‌شود. انتخاب روش درمان پوسیدگی دندان به شدت و میزان نفوذ پوسیدگی به دندان بستگی دارد. همچنین باید علت پوسیدگی دندان ها ریشه یابی شود. روش‌های درمان و توقف پوسیدگی دندان عبارتند از:

1. هنگامی که دندان خراب و پوسیده به موقع تشخیص داده شود، استفاده از درمان فلورایدتراپی ممکن است موثر باشد. در درمان فلورایدتراپی فلوراید به شکل وارنیش، ژل، مایع و یا فوم مستقیما روی دندان قرار می‌گیرد.
2. درمان پرکردن دندان یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان پوسیدگی است و معمولا در زمانی که پوسیدگی گسترده و عمیق نیست انجام می‌شود.
3. در زمانی که میزان پوسیدگی دندانی زیاد بوده و تنها بخش کمی از ساختار دندان سالم مانده باشد، از روکش دندان برای درمان پوسیدگی استفاده می‌شود.
4. در زمانی که پوسیدگی باعث از بین رفتن مغز یا عصب دندان شده باشد، عصب‌کشی برای درمان پوسیدگی دندان انجام می‌شود.
5. کشیدن دندان در هنگامی که شدت پوسیدگی بسیار بالا باشد. در مواقعی که دندان کشیده شود، دندانپزشک به کمک روش‌های درمانی مختلفی مثل استفاده از بریج، ایمپلنت یا دندان مصنوعی جای خالی دندان از دست رفته را پر می‌کند. برای مطالعه بهتر و دقیق تر مراحل کاشت ایمپلنت دندان این مقاله را از دست ندهید.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به خرابی دندان هستند؟

بروز پوسیدگی دندان در هر سنی و در هر فردی امکان دارد، اما برخی افراد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به پوسیدگی دندان هستند. در این افراد عواملی وجود دارد که آن‌ها مستعد پوسیدگی دندان می‌کند. این عوامل عبارتند از:

• وجود سطح بالایی از باکتری‌ها در دهان
• مصرف بسیار زیاد مواد قندی، شیرینی‌جات و کربوهیدرات‌ها
• نوشیدن آب آشامیدنی فاقد فلوراید یا حاوی مقادیر بسیار کم فلوراید
• عدم رعایت نکات مراقبتی و بهداشت دهان و دندان
• کاهش میزان بزاق دهان
• کودکان و افراد کهن‌سال
• مبتلایان به دیابت
• افراد سیگاری و مصرف‌کنندگان تنباکو
• افرادی که از نوشیدنی‌های گازدار و حاوی قند زیاد استفاده می‌کنند.
• افرادی که تحت درمان پرتودرمانی قرار دارند.

اگر جزو این دسته از افراد هستید و یا عوامل ایجاد پوسیدگی دندان را در خود دارید، توصیه می‌کنیم از این به بعد مراقبت از دهان و دندان‌های خود را جدی‌تر دنبال کنید. همچنین مراجعه منظم به کلینیک دندانپزشکی و معاینه دندان‌ها می‌تواند از پیشرفت پوسیدگی دندان جلوگیری کند.

درمان پوسیدگی دندان در خانه

پوسیدگی دندان در مراحل اولیه را می‌توانید با یک سری راهکارهای خانگی، در کنار مراجعه به دندانپزشکی، تسکین دهید. برخی از روش‌هایی که می‌توانید به کمک آن‌ها درمان خانگی پوسیدگی دندان را انجام دهید عبارتند از:

• بعد از مصرف غذا آدامس بدون قند بجوید.
• از مواد غذایی و لبنی حاوی ویتامین D بیشتر استفاده کنید. حتی می‌توانید از مکمل‌های ویتامین D مصرف کنید.
• برای مسواک زدن حتما از خمیردندان‌های حاوی فلوراید استفاده کنید.
• از مصرف خوراکی‌های شیرین و مواد قندی خودداری کنید.
• مصرف غلات و حبوبات دارای اسید فیتیک را کاهش دهید. موادی نظیر ذرت، گندم، برنج و لوبیا حاوی مقادیر زیادی از اسید فیتیک هستند.
• از روغن‌های گیاهی مثل روغن نارگیل یا کنجد استفاده کنید.
• استفاده از ریشه گیاه شیرین بیان باعث حذف باکتری‌های عامل پوسیدگی دندان می‌شود.
• به میزان کافی آب بنوشید.

روش توقف پوسیدگی دندان

رعایت نکات بهداشتی دهان و دندان در کنار معاینه منظم دندان‌ها در کلینیک‌های دندانپزشکی نقش بسیار مهمی در پیشگیری از پوسیدگی دندان دارد. در جدول زیر می‌توانید برخی از نکاتی را که به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کنند مشاهده کنید:

روش‌هایی سنتی برای جرم‌ گیری دندان خانگی وجود دارند که جرم و پلاک دندان‌ها را به‌طور کامل از بین نمی‌برند؛ اما در کوتاه‌ مدت می‌توان از آن‌ها بهره گرفت.

سخن پایانی

در این مقاله راجع‌به پوسیدگی دندان، علل، علائم و روش‌های تشخیص و درمان پوسیدگی دندان آن توضیح دادیم. پوسیدگی دندان یکی از مهم‌ترین مشکلات مربوط به دندان‌ها است که محدود به سن خاصی نیست و همه افراد در معرض آن قرار دارند. هر گاه علائم پوسیدگی دندان را در خود مشاهده کردید، در اسرع وقت برای معاینه دندان‌های خود و درمان آن‌ها اقدام کنید.

سوالات متداول درباره پوسیدگی دندان