ممکن است برای شما یا اطرافیانتان پیش آمده باشد که هنگام بیدار شدن در فک خود احساس درد و ناراحتی کنید، یا در زمان خشم و اضطراب دندان‌های خود را بر روی هم بسایید. دندان قروچه یا براکسیسم اختلالی است که می‌تواند برای هر فردی رخ دهد و ناشی از استرس، تنش و یا بیماری‌های دیگر باشد.
اغلب در هنگام عصبانیت و یا اضطراب، گره کردن دندان‌ها و فشردن آن‌ها بر روی هم به صورت ارادی صورت می‌پذیرد؛ اما دندان قروچه گاها یک اختلال و بیماری ناخودآگاه و غیرارادی است. به طور کلی براکسیسم ناشی از فشردن و ساییدن دندان‌ها بر روی هم به صورت ارادی و غیرارادی در طول روز یا شب است.
این اختلال عمدتا به دلیل نامناسب بودن موقعیت دندان‌ها، فقدان برخی از آن‌ها و یا کج بودن دندان‌ها در هنگام خواب رخ می‌دهد. برخی مشکلات مرتبط با خواب مانند وقفه تنفسی در خواب نیز در بروز براکسیسم موثرند.
علت دندان قروچه چیست؟
اگرچه علت قطعی دندان قروچه همچنان نامشخص است اما مجموعه‌ای از عوامل موثر در ایجاد این اختلال عصبی عضلانی، شناسایی شده‌اند. براکسیسم در کودکان معمولا پس از رویش اولین دندان ظاهر و دوباره در هنگام درآمدن دندان‌های دائمی تکرار می‌شود. در اکثر موارد، وقتی رشد دندان‌های دائمی کامل شود، این عارضه متوقف می‌گردد.
سایش دندان‌ها بر یکدیگر و قفل کردن فک به طور معمول در هنگام خشم و عصبانیت، موقعیت‌های استرس‌زا و پرتنش و زمانی که سعی داریم تمرکز کنیم، روی می‌دهد. طبق تحقیقات انجام شده، قبل از شروع دندان قروچه فعالیت مغز و ضربان قلب احتمال افزایش دارد و این نشان‌دهنده تاثیر مستقیم سیستم اعصاب مرکزی بر این اختلال است.
براکسیسم همچنین می‌تواند ناشی از برخی ناهنجاری‌های غیرطبیعی باشد:
برای مثال ممکن است دندان‌ها در هنگام بسته شدن فک به درستی روی هم قرار نگیرند. افراد دچار این وضعیت به اختلال جفت شدن مبتلا هستند. اگرچه ارتباط مسقیم این ناهنجاری با دندان قروچه به اثبات نرسیده است اما می‌تواند از علل احتمالی آن باشد.
برخی افراد نیز در طول خواب دچار گرفتگی عضلات فک و صورت می‌شوند. کسانی که دندان یا دندان‌های خود را از دست داده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به براکسیسم هستند.
از طرف دیگر دندان قروچه می‌تواند از اثرات جانبی برخی داروها، مانند داروهای ضدافسردگی، آنتی‌سایکوتیک‌ها و آمفتامین باشد. افراد مبتلا به بیماری‌های اعصاب از جمله هانتینگتون و پارکینسون نیز بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به این اختلالند. همچنین مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی، خستگی و اختلالات خواب مانند آپنه خواب و خروپف هم با بروز دندان قروچه ارتباط دارند.
علائم دندان قروچه
دندان قروچه علائم متفاوتی دارد که در صورت مشاهده هریک از آن‌ها بهتر است برای مشاوره در مورد وضعیت سلامت دهان و دندان خود با دندانپزشک در ارتباط باشید. درد در ناحیه فک، صورت و گوش، سردردی که از ناحیع شقیقه‌ها آغاز می‌شود، اختلال خواب، لق و دردناک شدن دندان‌ها، لب پر شدن و شکستگی آن‌ها، صاف و مسطح شدن لبه دندان‌ها، زخم‌های داخل دهان و روی گونه‌ها و احساس درد در هنگام جویدن غذا می‌توانند در نتیجه ابتلا به براکسیسم ظاهر شوند.
صدای ناشی از ساییدن دندان‌ها بر روی هم در دندان قروچه می‌تواند به قدری شدید و بلند باشد که دیگران متوجه آن شوند. اگر دندان قروچه فقط در روز اتفاق بیفتد، احتمال اینکه به دلیل استرس، تنش، خشم، ناامیدی، خستگی یا برای افزایش تمرکز بروز کرده باشد بیشتر است.
در چنین حالتی بهتر است در نظر داشته باشید که اگر دندان قروچه در اثر بیماری‌های روانی و اختلالات عصبی به وجود آمده باشد، برای حل کامل این مشکل علاوه بر مراجعه به دندانپزشک باید از فردی متخصص در زمینه سلامت روان نیز کمک بگیرید. اما اگر براکسیسم تنها در خواب رخ دهد، عمدتا در نتیجه مشکلات و ناهنجاری‌های دندان‌ها و اختلالات خواب است.
برای کسب اطلاعات بیشتر، مشاوره و دریافت نوبت، با کلینیک دندانپزشکی دیجیتال دکتر نوشین نصیری تماس حاصل فرمایید.
عوارض براکسیسم چیست؟
دندان قروچه می‌تواند عوارض خفیف تا شدیدی داشته باشد که در اینجا به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- کشیدن و ساییدن دندان‌ها بر روی هم می‌تواند باعث تضعیف و از بین رفتن مینای دندان شود.
- در نتیجه آسیب به مینا، دندان‌ها نسبت به گرما و سرما حساس خواهند شد.
- گاهی ممکن است دندان قروچه به حدی شدید و مزمن باشد که منجر به لق شدن، شکستگی و از دست دادن دندان‌ها شود.
- در موارد خطرناک‌تر ادامه آسیب به دندان‌ها ممکن است بر استخوان فک نیز تاثیر بگذارد و باعث تحلیل و تخریب آن و حتی تغییر شکل صورت شود.
- اگر فرد مبتلا به براکسیسم دندان پر شده داشته باشد، فشار ناشی از سایش دندان‌ها می‌تواند باعث آسیب دیدن مواد پر کننده دندان و شکستگی آن‌ها شود. همچنین در صورتی که فرد درمان‌هایی نظیر بریج یا ایمپلنت دریافت کرده باشد، احتمال آسیب‌دیدگی آن‌ها نیز در اثر دندان قروچه وجود دارد.
- بروز سردرد و گوش درد نیز از عوارض این اختلال به شمار می‌رود.
- صدایی که سایش و قفل کردن دندان‌ها ایجاد می‌کند، برای دیگران مخصوصا در هنگام خواب آزاردهنده است.
درمان دندان قروچه چیست؟
درمان براکسیسم به علت آن بستگی دارد. دندانپزشک با معاینه وضعیت دهان بیمار و همچنین مفصل فک و عضلات سر و صورت، بررسی تصاویر رادیوگرافی و ارزیابی سلامت ریشه دندان‌ها و بافت لثه، علت بروز دندان قروچه را تشخیص می‌دهد و بر اساس آن روش درمانی مناسب را ارائه می‌دهد.
- اصلاح وضعیت دندان‌ها : اگر علت این عارضه شرایط دندان‌ها تشخیص داده شود، باید به اصلاح نقایص موجود در دندان‌ها پرداختو توصیه می‌شود که برای رفع مشکل جفت شدن دندان‌ها به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید. در صورتی که خود دندان‌ها مشکل داشته باشند، روش‌های درمانی از جمله پر کردن برای بیمار انجام می‌شود.
- کنترل اضطراب و استرس: همان طور که گفته شد استرس، تنش‌های روحی و چنین اختلالاتی می‌توانند باعث بروز براکسیسم شوند. اگر دندانپزشک نشخیص دهد که دلیل اصلی دندان قروچه مشکلات روانی است، برای درمان بیمار را به مشاور یا روانپزشک ارجاع می‌دهد تا علاوه بر طی شدن روند درمان در صورت نیاز دارو نیز تجویز گردد.
- استفاده از دارو : طبق تحقیقات انجام شده تا کنون درمان دارویی موثر بر دندان قروچه یافت نشده است و اگرچه ممکن است داروهایی برای این عارضه تجویز شوند، اما برای اطمینان حاصل کردن از کارایی آن‌ها باید تحقیقات بیشتری صورت گیرد.
- داروهای شل کننده عضلات: گاها به عنوان درمان کوتاه مدت توسط دندانپزشک تجویز و قبل از خواب برای ریلکس کردن عضلات فک مصرف می‌شوند.
- تزریق بوتاکس: در افرادی که براکسیسم شدید غیرقابل کنترل دارند، تزریق بوتاکس می‌تواند موثر باشد.
- داروهای ضداضطراب: ممکن است این داروها در مدت کوتاه برای کاهش اثرات دندان قروچه تجویز شوند.
- لیزر درمانی : برای کنترل دردی که در نتیجه حساسیت دندان‌ها به تغییر دما بعد از دندان قروچه بروز می‌کند، می‌توان از لیزر تراپی و تاباندن اشعه‌های کم انرژی استفاده کرد. بدین ترتیب بدون احساس هیچ گونه درد و عوارض حساسیتی می‌توان درد ایجاد شده را تسکین داد.
- استفاده از گارد نایت یا محافظ شبانه : نایت گارد ابزاری است که در هنگام خواب روی دندان‌ها قرار می‌گیرد تا از فشار دندان‌ها بر یکدیگر و ایجاد عوارض براکسیسم جلوگیری نماید. نایت گارد احتمال لب پر شدن و شکستگی دندان‌ها، آسیب دیدگی وسایل دندانپزشکی نظیر بریج، ایمپلنت و مواد پرکننده دندان، آسیب رسیدن به ریشه دندان‌ها، لثه، استخوان فک، زبان، لب‌ها و گونه‌ها در اثر ساییدن دندان‌ها بر روی هم را کاهش می‌دهد.
راه‌های جلوگیری از دندان قروچه چیست؟
همانند درمان، جلوگیری از بروز دندان قروچه نیز وابسته به تشخیص علت ایجاد آن است. برای مدیریت، کنترل و متوقف کردن دندان قروچه روش‌های مختلفی وجود دارد. اگرچه برای درمان و توقف کامل این اختلال باید از دندانپزشک و متخصص ارتودنسی کمک گرفت، اما می‌توان با یک سری اقدامات براکسیسم را تا حد قابل توجهی متوقف کرد.
در این بخش تعدادی از این روش‌ها را بررسی می‌کنیم:
- مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های کافئین دار مانند نوشابه، شکلات و قهوه را به حداقل برسانید.
- از آنجایی که مصرف نوشیدنی‌های الکلی، دندان قروچه را تشدید می‌کند؛ استفاده از آن‌ها را به طور کامل قطع کنید.
- از مصرف دخانیات و مواد مخدر بپرهیزید.
- جویدن آدامس، فشار و تنش وارده بر عضلات صورت را افزایش می‌دهد. در نتیجه بهتر است مبتلایان به براکسیسم از جویدن آدامس اجتناب کنند.
- ترک کردن عادت جویدن اشیائی مانند مداد یا یخ نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
- برای آرام کردن عضلات فک قبل از خواب می‌توان از کیسه آب گرم یا حوله گرم استفاده کرد.
- داشتن خواب کافی و منظم و ورزش روزانه، برای کاهش دندان قروچه شبانه موثر است.
- در طول روز تمرین کنید که عادت ساییدن دندان‌ها بر روی یکدیگر را برطرف کنید. برای رسیدن به این هدف امکان استفاده از روش‌های درمانی فیزیوتراپی نیز وجود دارد.
- اگر براکسیسم زمینه روانی داشته باشد، برای کنترل خشم و استرس و مدیریت احساسات، مراجعه به یک مشاور با تجربه می‌تواند درمان را سرعت ببخشد.
- سعی کنید به شکل منظم تحت نظر و معاینه دندانپزشک باشید.
سخن پایانی
اگر از عوارض ناشی از دندان قروچه رنج می‌برید یا متوجه شده‌اید که کودک شما عادت دارد دندان‌هایش را بر روی هم قفل کند و آن‌ها را بر هم بفشارد، در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید. دندان قروچه در صورتی که درمان نشود، می‌تواند باعث آسیب جدی به دندان‌ها و فک شود. در چنین مواردی ممکن است برای حفظ سلامت دندان‌های خود به مشاور یا روانپزشک ارجاع داده شوید.
